Modül 5: Kapsayıcı Eğitim

Her bir öğrencinin kendi öğrenme ve gelişim özellikleri, ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda eğitime erişimini, eğitim ortamlarına katılımını,bu doğrultuda onlarla ilgili profesyonellerin desteklenmesine yönelik süreçleri gerektiren bir anlayıştır şeklinde tanımlanan eğitim anlayışı nedir?

Kapsayıcı eğitim

Kapsayıcı eğitimin faydası nedir?

Kapsayıcı eğitim uygulamaları, aynı ortamda eğitimine devam eden hem gelişimsel yetersizliği olan çocuklar hem de tipik gelişim gösteren akranlarının  gelişimlerini desteklemekte; akran etkileşim ortamına katkı sağlayarak çocukların öğrenme süreçlerini yönlendirmeye yardımcı olmaktadır.

Ülkemizde kapsayıcı eğiti min (inclusive education/inclusion) karşılığı olarak kaynaştırma (integration) ve bütünleştirme (mainstreaming) ifadeleri de kullanılmaktadır. Ancak bu kavramların birbirinden farklılıkları bulunmaktadır (Şekil 2). Kapsayıcı eğitim ve kaynaştırma bütünleştirme kavramlarını  karşılaştırınız.

Kapsayıcı eğitim hangi temellere dayanır?

1. Çeşitlilik

2. Katılım

3. Aidiyet

4. Adalet

Yaş, etnik köken, ırk, cinsiyet, engellilik, sosyoekonomik düzey, dil, din, coğrafi konum gibi özelliklerin farklılıklarının doğasını değerlendirmeden ve  yargılamadan olduğu gibi kabul etmeyi ve sosyal dışlamayı ortadan kaldırmayı ifade eden kavram nedir?

Çeşitlilik

Tüm çocukların aynı eğitim ortamında bulunmasının yanı sıra, kendi gereksinimlerine ve ilgilerine göre çeşitli uyarlamalara da yer verilerek öğrenme süreçlerine katılımını ifade etmektedir. 

Katılım

Nasıl bir okulda öğrenci kendisini okula ait hisseder açıklayınız.

Kapsayıcı bir okulda tüm üyelerinin hak ve sorumluluklara sahip olduğu, okulda sağlanan eğitimden tüm öğrencilerin benzer şekilde yararlanma fırsatına sahip olduğu, adaleti temel alan bir ortamda öğrenci kendini okuluna ait hisseder.

Tüm çocukların ücretsiz ve zorunlu eğitime erişimi, ayrımcılığın ortadan kaldırılması, kaliteli eğiti min müfredat ve öğretim uygulamalarında yer alması ilkelerini içeren yaklaşım nedir?

Hak temelli yaklaşım

Kapsayıcı sınıftaki sosyal ekolojik özellikler nelerdir?

• Akran etkileşimi

• Yetişkin-çocuk etkileşimi

• Materyaller ve ortamla etkileşim

• Sosyal ilişkiler

• Aidiyet

Kapsayıcı okullarda tüm personel nasıl davranmalıdır?

• Çocukların/öğrencilerin okula geldikleri andan itibaren tüm personel tarafından selamlaşılması ve güler yüzle karşılanması gerekir.

• Çocuklara/öğrencilere destek olabilecek personele onların özel ihtiyaçları (ilaç, alternatif destek vb.) hakkında bilgi verilmesi gerekir.

• Çocukların/öğrencilerin yapabildikleri temelinde okuldaki tüm personel tarafından desteklenmesi kapsayıcı kültürü oluşturan en temel adımdır.

Kapsayıcı eğitimin önemi nedir?

• Farklı gelişim özelliklerine ve öğrenme gereksinimlerine sahip çocukların öğrenme ortamlarında bir arada bulunmalarını, başkalarına saygı göstermelerini ve toplumun değerli bir bireyi olmalarını sağlar.

• Çocukların güçlü yanlarını öne çıkarır.

• Ayrıştırıcı eğitim ortamlarının doğurabileceği ayrımcı yaklaşımların önüne geçer.

• Çocuklar arasındaki farklılıkları gözetmeksizin, okula gelen tüm çocuklara yarar sağlamayı amaçlar.

• Tüm çocukların gelişimini ve akademik başarısının yükselmesini destekler.

• Çocukların aile dışındaki ortamlarda sosyal ilişkilerinin ve etkileşimlerinin gelişmesini sağlar.

• Sivil katılım, istihdam ve toplum hayatını kapsayıcı hâle getirir.

• Tüm çocukların toplumsal yaşama katılımını sağlar.

• Tüm çocukların öğretmenleri, ebeveyni ve akranları tarafından desteklenmesini sağlar.

Kapsayıcı eğitimin ilkeleri nelerdir?

• Her insanın yaşamına eşit derecede önem verme

• Herkesin aidiyet hissetmesine destek olma

• Çocukların öğrenme ve öğretime katılımlarını sağlama

• Dışlanmayı, ayrımcılığı ve öğrenmeye katılıma engel olan durumları azaltma

• Çeşitliliği ve herkese eşit derecede saygıyı teşvik etmek için kültürler, politikalar ve uygulamalar geliştirme

• Öğretim süreçlerinden geniş ölçüde faydalanmak için kapsayıcı uygulamadan yararlanma

• Çocukların yerel tabanlı, yüksek kalitede eğitim alma hakkını kabul etme,

• Çocuklarla birlikte, çalışanlar ve aileler için de okulları geliştirme,

• Olumlu okul ortamı oluşturmanın değerini öne çıkarma,

• Okullar ile okulların değerleri ve bulundukları yakın çevre arasındaki olumlu ilişkileri teşvik etme

Kapsayıcı sınıflarda fiziksel ekolojik özellikler nelerdir?

• Materyaller/araçlar

• Etkinlik ortamı

• Görseller ve çizelgeler

• Sınıftaki yetişkin-çocuk oranı

Öğrencilerinin fiziksel ortamın ve materyallerin tamamına erişebildiği; öğrencilerin okulun aynı ortamlarında birlikte öğrenip eğlenebildiği, okulun tüm personeli tarafından kabullenilip desteklendiği ortamlara ne denir?

Kapsayıcı okullar

Kapsayıcı okullarda öne çıkan özellikler nelerdir?

• Liderlik

• Bireysel farklılıklar

• Okul kültürü

• Farklılaştırılmış öğretim

• İlkeler

Kapsayıcı eğitim ortamının erişilebilirliğini artırmak için neler yapılabilir?

Öğrenme için evrensel tasarım ilkelerine göre düzenlenen bir öğrenme ortamında öğretmen çoklu sunum yolları sağlayarak, çoklu meşgul olma yolları sağlayarak ve çoklu ifade etme yöntemleri kullanarak tüm öğrencilerinin erişimini artırabilir.

Çoklu ifade etme yolları sağlamak, öğrencilere sözlü, yazılı, resmederek, çizim yaparak, bilgisayar ya da diğer dijital araçları kullanarak kendilerini ifade etmelerine olanak sağlamaktır.

Kapsayıcı eğitim ortamında katılımın sağlanması için neler yapılabilir?

Öğrenme içeriğinde, sürecinde ve sonucunda yapılabilecek değişiklikler ve uyarlamalarla ile mümkün olabilir.

Çocukların gereksinimleri doğrultusunda yapılabilecek uyarlamalar ile katılımları desteklenebilir.

Motivasyon düşüklüğü öğrenciler için öğrenme süreçlerinde neler yapılabilir?

• Ders heyecanlı hâle getirilebilir.

• Sınıf belli öğretimsel hedeflerde çekici hâle getirilebilir.

• Rutinlerin dışında, etkinliklere öğrenciler tarafından beklenmedik özellikler taşıyan bazı içerikler eklenebilir.

• Öğrencileri duygusal olarak dâhil etmeye yönelik çaba gösterilebilir.

• Mümkün olduğunda öğrencilerin seçimlerine, etkinlikler içerisinde tercihlerini kullanmasına yönelik özellikler derslere eklenebilir.

• Sınıf bazen şaşırtılabilir.

• Okul dışı öğrenme ortamları olabildiğince öğrenme süreçlerine dâhil edilebilir.

Öğrencinin belirli bir süre içinde tamamlayacağı işi yazılı olarak belirleyen öğretmen ve öğrenci arasında yapılan bir anlaşmadır. Bu durum,öğretmenlerin müfredatı öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine veya öğrenme profiline göre farklılaştırmasına olanak tanır. Yukarıda anlatılan anlaşma durumuna ne denir?

Öğrenme sözleşmesi

Kapsayıcı eğitimin paydaşları kimlerdir?

• Öğretmenler

• Aileler

• Okul yöneticileri

• Sivil toplum kuruluşları

Kapsayıcı eğitim ortamlarında öğrenme süreçlerine ilişkin ne gibi düzenlemeler yapılabilir?

Öğrenme süreçlerine yönelik olarak sunum şekli, öğrencilerin tepkileri, öğrenme, görev tamamlama veya test etme için ayrılan ve izin verilen süre,   destek düzeyi, katılım derecesi ve müfredat düzeyinde uyarlamalar yapılabilir.

Her öğrencinin gelişim ve öğrenme özelliklerine göre ortaya koyduğu performansını ölçmeye, yeterliklerini gelişti rmeye ve veri elde etmeye yönelik  değerlendirmeye ne denir?

Kapsayıcı değerlendirme

Okul-aile iş birliğinin önündeki engeller nelerdir?

• Eğitici/Öğretmen kaynaklı

• Aile kaynaklı

• İş birliği eksikliği

Dezavantajlı öğrenciler ne şekilde gruplanmıştır?

• Erişim sınırlıkları (mülteciler, coğrafi dağılım)

• Dil bariyeri (mülteci ve göçmenler, anadili farklı çocuklar)

• Düzey çeşitliliği (hazır bulunuşluk, okul öncesi eğitimde okullaşma)

• Öğrenme kayıpları (mevsimlik tarım işçiliği, mücbir sebebler)

• Sosyal duygusal gelişim sınırlıkları (mülteciler dönemsel farklılıklar)

• Fiziki sınırlıklar (özel eğitim gereksinimi olan bireyler)

Mülteci grupların eğitiminde yaşanan sorunların başlıcaları nelerdir?

• Psikososyal (travmalar)

• Uyum (farklı kültür)

• Dil ve ileti şim (farklı dil)

• Sistemsel (farklı eğiti m sistemi)

• Ailevi (kayıplar, yoksulluk…)

Kültürler Arası İletişim ve Etkileşimin sağlanması için neler yapılabilir?

• Her bir öğrenciyle iletişiminde kapsayıcılığa uygun sözlü ve sözsüz ileti şim yolları kullanma

• Öğrencilerin, öğrenme görevlerini iş birliği/ dayanışma/yardımlaşma içinde yapmalarını sağlama

• Etkinliğin gerekli yerlerinde, kazanımla bağlantılı olarak öğrencilerin duygu/düşünce/bilgi veya becerilerini kültürel birikimleriyle (aile, referans, çevre, vb.) ilişki kurarak paylaşmalarını sağlama

• Kapsayıcı iletişim kanalları (saygı, hoşgörü, etkin dinleme vb.) kullanmalarını sağlama

• Öğrencileri, kendisinden farklı kültürden olan insanları tanımaya istekli olmaları noktasında, kazanım doğrultusunda teşvik etme

• Öğrencilerin empati , sosyal eşitlik, saygı, adalet gibi konular üzerinde düşünmelerini sağlayacak dersin kazanımıyla ilişkili ortamlar sunma

Türkçe Sözlük’te, önceden verilmiş yargı biçiminde tanımlanmıştır. Farklı gruplar veya kişiler arasında sosyal farklılaşmaya veya sosyal uzaklaşmayı körükleyecek tutumlara sebep oluyorsa ön yargı olumsuz bir nitelik kazanır. Yukarıda anlatılan kavram nedir?

Ön yargı

Öğrenme içeriğinin uyarlanması farklı yollarla yapılabilir. Öğrenme içeriğinin miktarı, zorluğu değiştirilerek, alternatif hedefler konularak ve öğrencilerin ilgileri dikkate alınarak gerçekleştirilebilir (Tomlinson, 2001) Bahsedilen bu değişiklikler nelerdir?

• Boyut/miktar

• Zorluk

• Alternatif hedefler

• Öğrencilerin ilgileri

• Bir seferde tamamlanacak çalışma sayfası sayısını azaltabilir ya da artırabilirsiniz.

• Çalışma sayfasında yer alan soruların sayısını öğrencinin performansına göre azaltabilir ya da artırabilirsiniz.

• Boyanması gereken bölümden bir kısmının boyamasını isteyebilirsiniz, yapılacak işlemlerden bir kısmını yapmasını bekleyebilirsiniz.

• Beden eğiti mi dersinde oynanan parkurlu bir grup oyunu varsa bir (ya da birden çok) kısmını tamamlamasını isteyebilirsiniz.

• Türkçe dersinde okunması gereken bir okuma materyalinin bir (ya da birden çok) bölümünü okumasını isteyebilirsiniz.

• Matematik dersinde çözmesi gereken problemlerin sayısını performansına göre azaltabilir ya da artırabilirsiniz.

• Öğrenmesi gereken bir şarkının bir kısmını söylemesine isteyebilirsiniz.

• Tarih dersinde anlatı lan olayların bir kısmını özetlenmesini ya da birden çok olay örgüsünü ilişkilendirerek anlatmasını isteyebilirsiniz.

• Kısmen tamamlanmış ders notları verebilirsiniz.

• Çok aşamalı etkinliklerin nasıl yapılacağını aşama aşama görselleri ile anlatıp yönergeleri ardarda sunabilirsiniz.

• Akranlarından göreceli olarak hızlı öğrenen ve  sınıf seviyesinin üstünde yer alan öğrenciler için ynı içerikleri daha karmaşık hâle getirebilirsiniz.

• Türkçe dersinde aynı etkinlikle bağlantılı olarak bir öğrenciden kelimenin tanımını yazmasını isterken, diğerinden kelimeyi tanımıyla eşleştirmesini veya kelimeyi sözlü olarak tanımlamasını isteyebilirsiniz.

• Matematik dersinde aynı etkinlikle bağlantılı olarak öğrencilerin bir kısmının verilen geometrik şekil üzerinde çevresini hesaplamasını, diğerlerinin alanını hesaplamasını isteyebilirsiniz.

• Web 2.0 araçları kullanarak çeşitlendirilmiş amaçları öğrencilerinizin gereksinimleri doğrultusunda onlarla paylaşabilirsiniz.

Bir kişiye ya da bir gruba benzer durum ve koşullardaki diğer kişilerden farklı ve eşit olmayan bir muamele yapılması şeklinde tanımlanan kavram
nedir?

Ayrımcılık

Bir kişi veya bir grubun farklılıkları nedeniyle, açık bir biçimde eşit olmayan bir muamele görmesine ne denir?

Doğrudan ayrımcılık

Fark edilmesi güç olan, genelde imalar veya dolaylı ifadeler ile ortaya çıkan ayrımcılık şekline ne denir?

Dolaylı ayrımcılık

Toplumda ayrımcılığa uğrayan ve bu sebeble birtakım haklara erişemeyen ya da kısıtlı erişen grupların lehine geliştirilen politika, strateji, yöntem ve uygulamaların bütüne ne denir?

Pozitif ayrımcılık

Ayrımcılığın türleri nelerdir?

• Etnik köken ayrımcılığı

• Dinî inanç ayrımcılığı

• Cinsiyet ayrımcılığı

• Sosyo-ekonomik düzey ayrımcılığı

• Engellilik veya özel gereksinimler

Irk, renk, soy ya da ulusal veya etnik kökene dayalı her türlü ayrımcılığa ne denir?

Etnik köken ayrımcılığı

Toplumsal yaşamın herhangi bir alanında bireylerin inançlarından dolayı dışlanması veya engellenmesine ne denir?

Dinî inanç ayrımcılığı

Toplumsal yaşamda kişilerin cinsiyetlerinden dolayı dışlanması ya da engellenmesine ne denir?

Cinsiyet ayrımcılığı

Kişinin toplumsal yaşamda sosyo-ekonomik düzeyinden dolayı diğerlerinden farklı muamele görmesini ifade eden ayrımcılığa ne denir?

Sosyo-ekonomik düzey ayrımcılığı

Bireylerin genetik birtakım problemler ya da hayatlarının belirli bir dönemindeki hastalık veya kaza sonucunda bedensel veya zihinsel olarak ortaya çıkan özel durumlarından dolayı ayrımcılığa maruz kalma durumuna ne denir?

Engellilik veya özel gereksinimler yüzünden ayrımcılığa uğrama

Eğitim kurumlarında öğretmenler, okul yöneticileri, aileler ve öğrenciler, birçok durumda farkında olmadan, algıları, ön yargıları ve kalıp yargıları çerçevesinde öğrencilere farklı davranabilmektedir. Okul ortamlarında öğretmenlerin ayrımcı davranışlar gösterdiği durumlar nelerdir?

• Potansiyellerini dikkate almadan bazı öğrencilerden diğerlerine göre daha düşük beklenti içinde olmak,

• Öğrenciyi ticari bir kaynak gibi görmek; ailelerinin sosyo-ekonomik düzeylerine göre davranmak,

• Cinsiyet ayrımcılığı ve özel gereksinime ihtiyacı olan veya engelli öğrencilere yapılan ayrımcılık

• Farklı kültürlerden gelen öğrencilere yapılan ayrımcılık

• Başarılı öğrencileri kayırma ve özel ilgi gösterme; sınıf ve şubeler arası ayrımcılık

• Dinsel ve etnik ayrımcılık; tanıdık ve yakınlarını kayırmak

Bir kişiyi diğerlerinden ayıran ve onun istenmeyen, hoş karşılanmayan bir niteliğe sahip olduğunu belirtmeye yarayan işaret olarak ifade edilen kavram nedir?

Damgalama

Farklı sosyal sınıf ya da grupların özelliklerine ilişkin kaynaksız ve genellemeci inançlara ne denir?

Kalıp yargı

Temelinde bir azınlık grubunu «diğer» olarak görür; biz’in farklı olanıdır, zıddıdır. Bu durum gerçekleşirse dezavantajlı gruplar için sosyal hayatı daha  zorlu ve tehlikeli bir hâle getirir. Bahsedilen kavram nedir?

Ötekileştirme

Toplumun çoğunluğunun sahip olduğu avantajlardan mahrum olmak,bu kaynaklardan yeterince pay alamamak olarak tanımlanan kavram nedir?

Sosyal dışlanma

Özel Gereksinimler ve Kapsayıcı Eğitim Avrupa Ajansı tarafından 2012 yılında kapsayıcı öğretmen profilinin belirlenmesine yönelik yapılan çalışmada hangi özellikler belirlenmiştir?

• Öğrenenlerin çeşitliliğine değer verme

• Tüm öğrencileri destekleme

• Başkalarıyla iş birliği içinde çalışma

• Kişisel ve mesleki gelişim

Kapsayıcı öğretmen yeterlilikleri nelerdir?

Yeterlik alanları; bilgi, beceri, tutum olmak üzere üç düzeyde tanımlanabilir. Sınıf ortamlarında; çeşitli özellik, ihtiyaç ve beklentilere sahip çocuklarla çalışırken öğretmenlerin sahip olması gereken bilgi, beceri, tutum ve eğilimler o öğrenme ortamının kapsayıcı niteliğinin belirlenmesinde önem taşımaktadır.

Bilgi düzeyindeki öğretmen yeterlikleri nelerdir?

Kapsayıcı eğitim uygulamalarını hayata geçirmek için gerekli bakış açısı ve kaynaklara sahip olmakla ilişkili yeterlik alanlarını içermektedir.

Beceri düzeyindeki yeterlikler nelerdir?

Kapsayıcı bir öğrenme ortamı oluşturmak, öğrenme ve öğretme sürecini tüm çocukları kapsayacak şekilde uyarlamak, gelişim ve öğrenmeyi kapsayıcı şekilde değerlendirmek için gerekli yeterlik alanlarını ve becerilerini içermektedir.

Tutum düzeyindeki yeterlikler nelerdir?

Kapsayıcı eğitime ilişkin olumlu tutum ve eğilimler sergilemek ve eğitimin diğer paydaşlarının kapsayıcı paradigmaya karşı olumlu tutumlar benimsemesini sağlamak üzere gerekli yeterlikleri kapsamakdır.

Sınıfta kapsayıcı bir öğrenme ortamı oluşturmak için hangi düzenlemelere yer verildiğini içeren ve karşılaşılan problemlere dönük nasıl bir strateji izlendiğine yönelik düşüncelerin kayıt altına alınması amacıyla tutulan kayıt aracı nedir?

Öğretmen günlükleri

Görsel araçlar etkili bir öz düzenleme aracı olarak kullanılabilir. Posterler, grafikler,diyagram şemaları ,fotoğraflar çoğu zaman yazıdan daha kalıcı olmaktadır. (Cassandra, Brady & Taylor, 2005).Sınıfın fiziki düzenini, etkinlikler sırasında çocuklarla etkileşim anlarını ya da çocukların birbirleri ile etkileşime girdikleri anları gerekli durumlarda fotoğrafl amak, arada katedilen yolu görmenizde görsel bir ipucu sağlamak amacıyla bu yöntem kullanılabilir. Öğretmenler sınıf içerisinde yaptıkları düzenlemelerin önceki ve sonraki hâllerinin fotoğraflarını alarak değişim konusunda kendilerine veri oluşturabilirler. Yukarıda bahsedilen öz düzenleme aracı hangisidir?

Benim eşsiz sınıfım

Gereksinim duyulduğunda sınıfa davet ettiğimiz meslektaşımızın önceden geliştirilmiş kayıt formuna notlar alarak bizi izlemesi, bu notları bizimle  paylaşması ve bize yapıcı bir dönüt sağlaması amacıyla gerçekleştirilebilir. Bahsedilen öz değerlendirme amacı nedir?

Sevgili meslektaşım

Bir değerlendirme aracında kapsayıcı erken çocukluk eğitiminin kalitesi hangi göstergelere göre değerlendirilmektedir?

1. Ortamın, materyallerin/araçların uyarlanması
2. Akran etkile şimine yetişkin katılımı
3. Yetişkinlerin çocukların serbest zaman etkinliklerine ve oyununa rehberliği
4. Çatışma çözme
5. Grup üyeliği
6. Çocuklar ve yeti şkinler arasındaki ilişkiler
7. İletişim için destekleme
8. Grup etkinliklerini uyarlama
9. Etkinlikler arası geçiş
10. Geri bildirim
11. Aile-uzman iş birliği
12. Çocukların öğrenmelerini takip etme

Öğretmenlerin verdikleri kararların farkına varmalarını ve sistematize etmelerini sağlamaya yönelik kullanılabilecek en etkili araçlardan birisidir.
Öğretmenler haftalık değişimleri grafiklendirerek kayıt altına almak isterlerse, zayıf, orta ve iyi karşılığı olan 1, 2ve 3 değerleri üzerinden grafik oluşturabilirler. Bu kayıt alma işini geliştirirken toplam puan üzerinden ve göstergeler üzerinden hareket edebilirler.
Böylece öğretmenler, süreç içinde kendi sınıfına dönük değerlendirmesini bir bütün olarak görebilir, kendi gelişimine yön verebilmesi için odaklanması gereken hususları tespit edebilir. Bu formun her haftanın son iş günü (cuma günü) kullanılması uygun olacaktır.
Formu doldururken öğretmenlerin kendi performanslarını maddelere göre “zayıf-orta-iyi” olarak değerlendirmeleri, ardından da konuyla lgili olarak neleri yapmaları ya da korumaları gerekti ği konusundaki kararlarını not etmeleri uygun olacaktır. Bu değerlendirmeler doğrultusunda grafiğe dönülerek niteliklerdeki değişimler takip edilebileceği gibi alınan ek notlarla da bir bilgi bütünü oluşturulabilir. Böylece güçlü ve gelişmesi gereken yönler tespit edilebilir.Yukarıda belirtilen araç nedir?
Öz değerlendirme rubriği

Kapsayıcı eğitimden beklenen yararların sağlanması nasıl mümkün olur?

Beklenen yararın sağlanması eğitimin kalitesinin gelişmesiyle ilgilidir.
Kalitenin gelişmesinde en önemli faktör öğretmendir.
Öğretmenlerimizin lisans sürecinden başlanarak kapsayıcı eğitim konusunda desteklenmesi geleceğimize yönelik en önemli adımlardan biri olabilir.

Kaliteli Kapsayıcı Eğiti min Bileşenleri nelerdir?

Kapsayıcı eğitimin kalitesi, sunulan hizmetlerin niteliği hakkında bilgi vermesi bakımından önemlidir.
Daha önceki bölümlerde kapsayıcı eğiti m ile ilgili olarak erişimin artırılması, katılımın sağlanması ve öğrenme öğretme süreçlerinin desteklenmesi boyutunda detaylı olarak kaliteli kapsayıcı eğitimin bileşenlerine yer verilmiştir (Şekil 11)

Kapsayıcı eğitimin kalitesi nasıl belirlenir?

Kapsayıcı eğiti min kalitesi (Şekil 10) sınıfta bulunan öğretmen-çocuk oranı, grup büyüklüğü, öğretmenin eğitim durumu gibi değişkenleri içeren yapısal kalite, öğretmen-çocuk etkileşimi, eğitim programının uygulanması gibi çocukların günlük deneyimlerine doğrudan etki eden süreç kalitesi ve iki boyutun
birleşiminden oluşan genel kalite boyutlarında ele alınmaktadır. (Yılmaz ve Karasu, 2018)